Botulinum toksin sinirlerde iletimi durdurarak etki eder.

Klinik olarak etkisi 2-6 ay kadar sürer daha sonra kaybolur. Toplam olarak 3000 ünitenin üzerindeki dozlarda zararlı etkiler ortaya çıkar. Ancak kozmetik amaçla kullanılan doz 100 ünite kadardır. Botulinum toksin (botoks) steril ve dondurulmuş olarak Botulinum toksin tip A şeklinde kullanıma sunulmuştur.

1989 yılında da Amerikan Gıda İlaç Dairesinden (FDA) onay almıştır. En fazla bilinen Botulinum toksin Botox ve Dysport markalarıyla bulunmaktadır. Bu iki üründe Botulinum toksin A içermektedir.

Botulinum toksin dondurulmuş halde ve -5 °C de saklanmalıdır. Sıcak ortamda ise etkisini kaybetmeye başlar. Serum ile sulandırılarak kullanılır ve sulandırıldıktan sonra 4 saat içerisinde kullanılmalıdır. 12 saatte etkisi yarıya iner.

Güneş hasarı, yer çekimi etkisi, mimik kaslarının etkisiyle yüzde kırışıklıklar olmaktadır. Mimik kaslarının hareketlerine bağlı olarak gelişen kırışıklıklar Botulinum toksin ile azaltılabilir yada tamamen ortadan kalkabilir.

Botulinum toksin uygulandıktan sonra etkisi genellikle 1-3 gün içerisinde başlar. 1-2 hafta içerisinde en üst seviyeye çıkar. Botulinum toksin uygulanan yerde hafif bir morarma görülebilir. Enjensiyondan 10-14 gün öncesinde aspirin ve benzeri ilaçların kullanılmaması uygun olacaktır. Botulinum toksin etkisi 3-6 ay süreyle devam eder.

Alın kırışıklıklarında Botulinum toksin (botoks) kullanımı oldukça iyi sonuçlar verir. Bu bölgede kaşlar arasında oluşan çizgilerde kaybolur.

Alın kası (frontal kas) denilen kas kaşları ve alın derisini yukarı doğru kaldırmaya yarar. Bu nedenle fazla Botulinum toksin (botoks) yapılması kaşlarda düşmeye neden olabilir. Bu nedenle alında “V” şeklinde aşağıdan yukarıya doğru Botulinum toksin injeksiyon noktaları belirlenir.

Eğer kırışıklıklar şakak bölgesine doğru ilerliyor ise yan taraflara da kontrollü bir şeklide Botulinum toksin (botoks) uygulanır. Ancak göz hizasının daha dışına yapılmamalıdır aksi taktirde çiğneme kasları zayıflar.

Botulinum (botoks) toksin uygulandıktan sonra 2-3 saat yatmamak gerekir, bu şekilde Botulinum toksinin başka yerlere dağılması önlenmiş olur.

En sık Botulinum toksin (botoks) uygulama yeridir. Bu bölgede kırışıklık oluşmasına neden olan 4 temel kas vardır. Korugator denilen kas kaşın iç kısımlarını orta hatta ve aşağı doğru çekme işlevini görür. Genellikle bu bölgede 5 ayrı noktaya enjeksiyon yapılır.

Enjeksiyondan önce hastadan kaşlarını çatması istenerek kasın yerleşimi belirlenir. Yapılan çalışmalarda 2,5-5 ünite dozun etkili olduğunu, toplam da ise 10-20 ünitenin bu bölge için yeterli olduğunu göstermiştir. Botulinum toksin (botoks) uygulamaları bu bölgede de oldukça etkin olmakla birlikte cildi kalın ve yağlı olan bireylerde bu etkinlik azalmaktadır.

Yıllar ve güneş etkisi ile bu bölgede oldukça fazla sayıda kırışmalar görülebilmektedir. Orbikülaris okuli denilen gözü çevreleyen kas daire şeklindedir ve gözü çepeçevre sarar. Bu kasın kasılması kırışıklıkların oluşmasına neden olur. Bu bölgede 3-4 yere botoks enjeksiyonu yeterli olmaktadır. Enjeksiyonlar göze çok yakın olmamalıdır aksi taktirde üst göz kapağında düşme yada çift görme gibi geçici de olsa sorunlar ortaya çıkabilir. Yine bu bölgede kırışıklıklardan başka kaşın düşüklüğü de Botulinum toksin ile azaltılabilmektedir. Gerek kasların etkisi gerek ise yer çekimine bağlı olarak kaşın en fazla dış kısımları düşme gösterir. Bu bölgeye 7-10 ünite Botulinum toksin injeksiyonu ile kaşın düşüklüğü ortadan kaldırılabilir yada azaltılabilir. Kaş göz bebeği hizasında 1 mm, gözün en dış kısmında ise 4-5 mm lik kalkma sağlayabilmektedir.

Bu bölgedeki kırışıklıklar dolgu maddeleri ile azaltılabilmektedir. Üst dudak Botulinum toksine duyarlı bir bölgedir.

Birkaç kırışıklık için Botulinum toksin enjeksiyonu faydalı olabilmekte ancak çok küçük dozlar tercih edilmektedir. Üst dudakta zayıflık gelişmemesi için dikkat edilmesi gerekmektedir. Üst dudağı kaldırıcı kas aşırı fonksiyon yaptığında kızgın bir görüntüye neden olur. Bu kasa 2-5 ünite Botulinum toksin (botoks) uygulandığında bu görüntü kaybolur yada azalır. Ağız köşesini aşağı çeken kas 2-3 ünite Botulinum toksins kullanılarak ağız köşesinin aşağı çekilmesi engellenebilir.

Normalde alt çene kemiğinden köprücük kemiklerine doğru ince bir kas tabakası uzanmakta ve tüm boynu sarmaktadır. Platisma denilen bu kas ağız köşelerini aşağı doğru çekme gibi bir işlevi de vardır. Kalıtım, güneş ışını hasarı ve kilo sorunları boynun yaşlanmasında rol oynar.

Boyunda yatay çizgilenmeler olmaktadır. Çene altında platisma kasının zayıf olan orta kısımlarından çene altı yağ dokusu fıtıklaşarak çene altında sarkmaya neden olmaktadır. Boyunda oluşan bandlar 1,5 cm aralıklarla Botulinum toksin yapılarak giderilebilir. Bandların kalınlığına bağlı olarak 3-10 ünite Botulinum toksin injeksiyonu yapılabilir. Toplam 50-100 ünite Botulinum toksin yeterli olmaktadır.

Deride ekrin bezler denilen bezlerin salgısına ter (sweat) denilmektedir. Terleme normal bir işlevdir ve vücudun ısı düzenlemesinde gereklidir. Fazla miktarda olduğunda ise rahatsız edici duruma gelmektedir buna tıpta hiperhidrosis (aşırı terleme) denilmektedir.

Kişiden kişiye ter miktarı değişmekle birlikte dakikada 1 ml/m2/dk dan az olması gerektiği düşünülmektedir (Normal bir erişkin vücut yüzeyi 1,7 m2 kadardır). Koltuk altı terlemesi ise dakikada 50 mg dan fazla ter oluşması durumunda normal sınırların üzerinde kabul edilir.

Aşırı terleme tüm vücutta yaygın yada belirli yerlerle sınırlı olabilir. Koltuk altı, avuçlar, ayak tabanı, yüz gibi bölgelerle sınırlı olabilir. Tüm vücutta yaygın olduğunda normal fizyolojik sınırlarda yada bazı hastalıklarla bağlantılı olabilir.

Toplumda her 100 kişiden 1 inde fazla terleme sorunu olduğu tahmin edilmektedir. Fazla terleme sosyal sorunlara da neden olabilmesi açısından önem taşımaktadır. Fazla terleme şikayeti genellikle ergenlik döneminde başlamakta ve vücudun birden fazla bölgesinde görülmektedir.

Fazla terleme yaklaşık % 50 koltuk altında, % 24 avuç içi, % 30 ayak tabanında görülmektedir. Yalnızca yüz bölgesinde terleme daha az görülmektedir.

Fazla terleme derinin tahriş olmasına, enfeksiyon gelişmesine ve koku oluşmasına yol açmaktadır.

Ter bezlerinin anatomisi

Ter bezleri tüm deride dağılmıştır. Ancak değişik vücut bölgelerinde farklı sayılarda ve özellikte olurlar. Aşırı terlemeden sorumlu olan ekrin ter bezleri tüm vücut yüzeyini örten deride 2-4 milyon kadardır. Aşırı terlemede ter bezlerinin sayısı ve yapısında bir artış söz konusu değildir. Sadece işlevlerinde artış olmaktadır.

Aşırı terleme kalıtımsal olabilmektedir, çünkü aşırı terleme şikayetleri bulunan kişilerin yaklaşık yarısında ailelerinde de aşırı terleme sorunu vardır. Bölgesel terlemenin genel vücut terlemesinden ayrılması gerekmektedir.

Tüm vücutta olan terleme nedenleri troid bezinin fazla çalışması (hipertroidi), şeker hastalığı (diabet), kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi), feokromastoma (serum ve idrarda katekolamin artışı olması), gut hastalığı (serumda ürik asit artması), madde kullanımı ve tüberküloz olabilir. Kalp damar hastalıkları, solunum yetersizliği, bazı tümörlerde de genel vücut terlemesi görülebilir.

Terleme tedavisi

Farklı tedavi seçenekleri olmakla birlikte günümüzde Botulinum toksin etkili bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.

Yüzdeki simetri bozuklukları bir miktar Botulinum toksin injensiyonları ile düzeltilebilmektedir.

1-Allerjik reaksiyonlarda

2-Hamilelik durumunda

3-Emziren annelerde

4-Myestenia gravis gibi kas hastalıklarında

5-Aminoglikozid, penisillamin, kinin, ve kalsiyum kanal blokürleri içeren ilaç kullananlar da botulinum toksin kullanımı uygun değildir, çünkü bu ilaçların kendileri de sinir iletimini yavaşlatırlar.

Genel nedeni bilinmeyen reaksiyonlar nadir görülür, hafif seyreder ve geçicidir. Bulantı, yorgunluk, nezle benzeri bir durum veya deride kırmızı döküntüler şeklinde olabilir. Enjeksiyon yerinde ağrı, morarma, şişme ve baş ağrısı görülebilir. Bunlar genellikle hafif ve geçicidir.

Yüz bölgesinde fazla miktarda uygulandığında özellikle şov dünyasında ki kişiler için mimik kayıpları geçici de olsa görülebilir.

Alında frontal kasın geçici zayıflığına bağlı maske yüz görünümü olabilir. Fazla miktarda yapıldığında kaşlarda düşmeye neden olur.

Üst göz kapağında düşme. Alın kırışıklığı için Botulinum toksin yapıldığında görülebilir. İlk günlerde görülebildiği gibi 2 hafta sonra da ortaya çıkabilir. Bu nedenle Botoks yapılan kişilerin 3-4 saat sırtüstü yatmaması gerekmektedir.

Eğer göz kapağında düşüklük oluşmuş ise % 0,5 lik aproklonidin göz damlası ile tedavi edilebilir.

Boyun bölgesindeki kırışıklıklarda kullanıldığında yutma güçlüğü olabilir. Bu durumda yumuşak gıdalar yenilmesi gerekebilir.

Muhtemel komplikasyonlar

Tedaviye cevap vermeme durumu:

Bazı kişiler botoksa hiçbir şekilde cevap vermezler.

Bunların değişik nedenleri olabilir. Botoksa karşı vücutta bağışıklık sistemi reaksiyon vererek botoksu etkisiz hale getirebilir. Bu ilk uygulamadan sonra görülebildiği gibi tekrarlayan uygulamalardan sonra da görülebilir.

Her 100 kişiden 5-15 inde ilk botoks uygulamasından sonraki uygulamalarında vücutta botoksa karşı bağışıklık geliştiğinden cevap alınamaz.

Bunun nedenleri arasında her defasında 200 ünitenin üzerinde botoks uygulanması, 1 ay içerisinde yüksek miktarda ve tekrarlayan botoks uygulamaları vardır.

Burada kullanılan Botulinum toksinin kalitesi de rol oynar. İçerisinde fazla protein olan Botulinum toksinlere karşı daha kolay bağışıklık gelişir.

Botulinum toksin tip B nin bağışıklık gelişen kişilerde etkili olup olmayacağı henüz araştırma aşamasındadır. Bağışıklık gelişmesini önlemek için mümkün olan en küçük dozda ve 1 aydan daha kısa süreli uygulamamak gerekmektedir.

Botoks uygulaması sonrası alkol kullanmak

Botoks sonrası alkol alırken dikkatli davranmaları tavsiye edilir. Bunun nedeni, insanları farklı şekilde etkileyebileceğinden cilt ve vücut üzerindeki olası etkileridir.

Alkol cildi kurutur, bu da kızarmış bölgelere, ödeme ve donuk ve gri lekelere yol açabilir. Botoks ve alkol kombinasyonu, her bir maddenin ve ürünün yan etkilerini daha da kötüleştirebilir.

Bir kişi, işlemden sonra ne kadar süre alkolden uzak durması gerektiğini Botox botoks uygulayan doktoruna danışabilir. Birçok hekim en az 24-48 saat beklenmesini tavsiye etmektedir.